Toka rrezikon të mos jetë më një vend i sigurt për njerëzimin. Ky është skenari që do të lindë nëse kapërcehen disa kufij, kufij realë planetarë në të cilët vetë njerëzimi ka fuqinë për të ndërhyrë.

Ato u gjurmuan nga një komision shkencor ndërkombëtar prej mbi 40 studiuesish, të cilët, në një artikull të botuar në Nature, detajuan se cilat kushte planetare nuk duhet të shkelen për të shmangur ndryshimet katastrofike.

Kufijtë e Tokës

Kufiri më i dukshëm i njohur për të gjithë lidhet me ngrohjen globale, për të cilën ekziston një rrezik i plotë që të ketë kaluar tashmë pragun e sigurisë. Por për herë të parë, studiuesit kanë përfshirë edhe parametra të tillë si barazia dhe drejtësia mjedisore, për t’u marrë parasysh në të njëjtën mënyrë si ato që vlerësojnë mirëqenien e ekosistemeve dhe proceseve biofizike të planetit tonë.

“kufijtë planetarë”. Vijat e kuqe tregojnë një kufi për atë që është ‘e sigurt’ për planetin. Hapësira e gjelbër përfaqëson pragun që është njëkohësisht i sigurt për planetin dhe mbron popullatat më të cenueshme të botës (“të sigurt dhe të drejtë”).

Ikonat në formë toke tregojnë se në shtatë nga tetë raste, pragjet për një botë të sigurt dhe të drejtë tashmë janë kapërcyer / Kredia: J. Rockström et al. Natyra 2023

Sipas studimit, situata tashmë është shqetësuese. Shumica e këtyre kufijve (shtatë nga tetë) tashmë janë kaluar. Dëshmi konkrete është shkrirja e akullnajave, e përshpejtuar në shkallë globale, përmbysja e klimës dhe e kushteve të motit, me ngjarje ekstreme gjithnjë e më intensive dhe të shpeshta, si dhe reduktimi i biodiversitetit për shkak të ndryshimit të habitatit të shumë specieve detare dhe tokësore.

Sipas studiuesve, shumë kufij të tjerë rrezikojnë të kalohen nëse nuk bëjmë asgjë për ta shmangur atë. Për shembull, aktivitetet njerëzore po ndryshojnë rrjedhat e ujit, sasi të tepërta të lëndëve ushqyese po lëshohen në rrjedha për shkak të përdorimit të plehrave, dhe zonat e mbetura natyrore janë shumë të kufizuara.

Kufijtë e tërhequr nga studiuesit përfshijnë pragjet e sigurta për klimën, biodiversitetin, ujin e ëmbël dhe lloje të ndryshme të ndotjes së ajrit, tokës dhe ujit.

Kufiri klimatik, në veçanti, i përcaktuar nga studiuesit si një rritje e temperaturave me 1°C mbi nivelet e temperaturës para-industriale, tashmë është shkelur, pasi ne e kemi kaluar tashmë atë prag me 1.2°C. Kjo paraqet kërcënime serioze për stabilitetin e planetit, për ekosistemet dhe kontributin e tyre jetik për njerëzimin.